SPIS TREŚCI
GENETYKA I DZIEDZICZENIE CHOROBY
- Dlaczego moje dziecko ma BBS?
- Czy choroba może pojawić się u innych członków rodziny?
- Planowanie rodziny, poradnictwo genetyczne
- Patomechanizm choroby, czyli czym są rzęski i jak działają
- Otyłość
- Zwyrodnienie siatkówki
- Polidaktylia
- Hipogonadyzm
- Opóźnienie rozwoju intelektualnego
- Wady rozwojowe i dysfunkcje nerek
Objawy drugorzędne BBS
DIAGNSOTYKA, czyli jakie badania należy wykonać, aby postawić diagnozę BBS
Czy możemy pomylić ten zespół z innymi chorobami?
Zespół Bardeta-Biedla (ang. Bardet-Biedl Syndrom, BBS) jest rzadkim, uwarunkowanym genetycznie zespołem wad wrodzonych, skojarzonym między innymi z występowaniem chorób nerek.
Należy do grupy chorób związanych z nieprawidłową budową lub funkcją rzęsek komórkowych, określanych wspólnie jako “ciliopatie” (patrz dalej).
Rzęski są cienkimi, mikroskopijnymi strukturami, przypominającymi włoski lub wypustki. Są to organella komórkowe obecne na prawie wszystkich komórkach ciała i pełniące w różnych narządach różnorodne funkcje. Umożliwiają one komórce m.in. odbieranie sygnałów z zewnątrz i wewnątrz komórki.
Choroba po raz pierwszy została opisana w 1920 roku przez francuskiego lekarza Georges’a Bardeta, a także zupełnie niezależnie w 1922 roku przez węgiersko-austriackiego patologa Artura Biedla. Od tego czasu w światowej literaturze medycznej odnotowano ponad 200 przypadków BBS, a w 2000 roku naukowcy odkryli pierwszą mutację genetyczną odpowiadającą za występowanie zespołu Bardeta-Biedla. Nowe dane wskazują, że mutacje w co najmniej 24 poznanych genach mogą być odpowiedzialne za rozwój BBS. Geny te są często nazywane genami BBS i odgrywają kluczową rolę w funkcjonowaniu rzęsek.
W przeszłości zespół Laurence’a-Moona-Bardeta-Biedla był opisywany jako pojedyncza choroba, później zespół Laurence’a-Moona (LMS) i zespół Bardet-Biedl zostały rozdzielone, ale różnice między BBS i LMS nie zostały jasno zdefiniowane. Nadal rozważa się, czy LMS jest odrębnym zespołem chorobowym, czy wariantem BBS. W przeciwieństwie do BBS, LMS wiąże się z trudnościami w kontrolowaniu ruchów ciała i spastyczną paraplegią, zwykle nie spotykaną w BBS.
Ciliopatie to grupa chorób wywołanych mutacjami genetycznymi, które prowadzą do dysfunkcji rzęsek, czyli organelli komórkowych, znajdujących się na powierzchni większości komórek i pełniących w różnych narządach różne funkcje. Z tego wynika różnorodność współwystępujących objawów ciliopatii, które z reguły dotyczą funkcjonowania kilku narządów.
► Rola rzęsek w większości tkanek pozostaje nadal nieznana, a to, w jaki sposób dysfunkcje rzęsek prowadzą do określonych objawów chorobowych, jest nadalprzedmiotem badań.
Inne znane ciliopatie
Zespół Alströma
Zespół Jeune (zaciskająca dysplazja klatki piersiowej)
Zespół Ellisa-van Crevelda
Zespół Jouberta
Zespół McKusicka-Kaufmanna
Zespół Meckela-Grubera Nefronoftyza
Zespół ustno-twarzowo-palcowy (OFD)
Torbielowatość nerek
Pierwotna dyskinezja rzęsek
Zespół Seniora-Lokena
Zespół Sensenbrennera
Zespół krótkiego żebra z polidaktylią
Zespół Bardeta-Biedla jest jest chorobą monogenową, co oznacza, że przyczyną choroby jest zmiana (mutacja) tylko w jednym genie i jest dziedziczony w sposóbautosomalny recesywny.
Co to oznacza?
Aby wystąpiła choroba autosomalna recesywna, dziecko musi odziedziczyć dwie zmutowane / wadliwe kopie genu, zlokalizowane na chromosomach innych niż chromosomy płciowe, po jednej od każdego z rodziców. Jeśli dziedziczony jest tylko jeden zmutowany/wadliwy gen, dziecko nie będzie miało BBS, ale będzie nosicielem zespołu. Dziecko kolejne dziecko rodziców będących nosicielami mutacji ma 25% szans na otrzymanie zarówno zmutowanych/wadliwych genów, jak i tym samym na posiadanie BBS. Obie płcie są jednakowo dotknięte.
Do tej pory (2023) zidentyfikowano 24 geny, których mutacje powodują wystąpienie BBS.
Geny te kodują różnorodne białka, które pełnią istotną rolę w funkcjonowaniu rzęsek i w niektórych mechanizmach transportu komórkowego.
To oznacza, że jeśli jedno z tych białek nie działa (z powodu mutacji w odpowiednim genie), cały aparat rzęskowy nie może funkcjonować prawidłowo, a tym samym dochodzi do wystąpienia objawów, charakterystycznych dla zespołu Bardeta-Biedla.
Dlaczego moje dziecko ma BBS?
BBS jest uwarunkowane genetycznie. W większości przypadków osoba dotknięta BBS odziedziczyła jedną kopię wadliwego genu od każdego z rodziców, a zatem ma dwie kopie tego samego, wadliwego genu. Nosiciele mutacji na ogół nie mają żadnych objawów choroby, ponieważ oprócz wadliwego genu mają również drugi, prawidłowy allel.
Niezwykle rzadko mutacje mogą dotyczyć dwóch alleli dwóch różnych genów BBS, zjawisko to nosi nazwę złożonej heterozygotyczności (ang. compound heterozygosity) i może również prowadzić do wystąpienia objawów zespołu BBS.
Częstość występowania tej choroby w Europie szacuje się na 1 na 150 000 – 175 000 osób. W niektórych izolowanych populacjach (np. wśród izraelskich Beduinów i mieszkańców Puerto Rico) występuje częściej: około 1 na 100 000 osób.
Czy choroba może pojawić się u innych członków rodziny?
W przypadku, gdy jeden członek rodziny ma genetycznie potwierdzoną diagnozę BBS, innym także bezobjawowym osobom z rodziny, szczególnie rodzeństwu, zaleca się wykonanie badania genetycznego w celu sprawdzenia, czy są oni nosicielami wadliwego genu, co może okazać się istotne w planowaniu rodziny.
Wiedza na temat mutacji BBS w rodzinie może również stanowić podstawę badań prenatalnych, jeśli rodzice chcą dowiedzieć się we wczesnej ciąży, czy płód jest dotknięty chorobą.
Planowanie rodziny dla osób dotkniętych BBS: poradnictwo genetyczne
Osoby z BBS, które chcą mieć dzieci, powinny otrzymać szczegółową poradę genetyczną. Partner osoby, która ma BBS, powinien zostać zbadany pod kątem statusu nosiciela, aby ustalić, czy nie jest nosicielem mutacji w tym samym genie.
Jeśli partner osoby z BBS jest nosicielem mutacji w tym samym genie, każde ich dziecko będzie miało 50% szans na wystąpienie zespołu. Jeśli oboje rodzice mają BBS, z mutacjami w tych samych genach, wszystkie ich dzieci będą miały BBS.
Patomechanizm BBS: czym są rzęski i jak działają?
What are Cilia and how do they work?
Dokładny mechanizm prowadzący do BBS jest nadal niejasny, ale główną przyczyną zaburzeń występujących w BBS są nieprawidłowo funkcjonujące lub nieprawidłowo zbudowane rzęski.
Rzęski to cienkie, włosowate struktury, które są widoczne tylko pod mikroskopem. Występują na powierzchni prawie wszystkich komórek naszego ciała. Istnieją różne rodzaje rzęsek pełniących róż n o rodnefunkcje. Długość pojedynczej rzęski wynosi 1-10 mikrometrów, a szerokość jest mniejsza niż 1 mikron.
Istnieją różne rodzaje rzęsek:
CRzęski, które mogą się poruszać, nazywane są rzęskami ruchliwymi. Znajdują się m.in. na powierzchni komórek dróg oddechowych lub ucha środkowego i pomagają usunąć śluz i czynniki zakaźne za pomocą rytmicznych, falistych ruchów. Rzęski ruchliwe odgrywają również ważną rolę w ruchu spermy.
Rzęski, które nie są w stanie się poruszać, nazywane są rzęskami nieruchliwymi / rzęskami pierwotnymi. Struktury te odbierają sygnały z zewnątrz komórki i przekazują je do wewnątrz, umożliwiając sąsiednim komórkom komunikowanie się ze sobą. Na przykład w nerkach rzęski mogą odbierać i przekazywać sygnały świadczące o poziomie substancji chemicznych zawartych w moczu.
Rzęski odgrywają bardzo ważną rolę jeszcze przed urodzeniem, umożliwiając rozwój zarodka, migrację komórek i różnicowanie narządów. Rzęski działają jak anteny radiowe nadające i odbierające różnorodne komunikaty przesyłane między komórkami. One odpowiedzialne są za przekazywanie takich informacji jak np. rodzaj i poziom substancji chem- icznych w moczu, odczuwanie zapachu, smaku, temperatury i równowagi.
W BBS upośledzone jest funkcjonowanie rzęsek pierwotnych
Wykazano, że mutacje genetyczne znalezione w BBS, kodują białka, które są odpowiedzialne za funkcję lub rozwój rzęsek. Jak dotąd poznano 24 różne białka BBS, pełniące też różnorodne funkcje w zakresie rzęsek i ich funkcji. Pierwotna rzęska składa się ze struktury podstawnej (kolor ciemnoniebieski) i struktury rurkowatej zbudowanej z mikrotubul (kolor zielonkawy).
BBS1, BBS2, BBS4, BBS5, BBS7, BBS8, BBS9 and BBS18
Osiem białek BBS buduje stabilny kompleks znany jako BBSome, który reguluje transport cząsteczek do błony rzęskowej. Niektóre inne stanowią tzw. kompleks opiekuńczy, który wspomaga prawidłowe funkcjonowanie białek kompleksu BBSome. Niektóre inne białka BBS decydują o lokalizacji BBSome w komórce. Częściowo nakładające się funkcje białek BBS wyjaśniają, dlaczego różne mutacje w różnych genach BBS powodują podobne nieprawidłowości i objawy chorobowe.
BBS wpływa na wiele narządów, a objawy mogą się znacznie różnić u różnych pacjentów, nawet między osobami w tej samej rodzinie, tj. w tym przypadku osobami posiadającymi identyczne mutacje genów.
Klasycznie BBS definiowany jest przez obecność sześciu cech/objawów głównych/ dużych (patrz rysunek na stronie 3) i zwykle diagnozowany jest w okresieniemowlęcym.
Typowe objawy obejmują: otyłość wczesnodziecięcą - zwykle jest to otyłość brzuszna, postępujące upośledzenie wzroku, obecność dodatkowych palców u rąk i / lub stóp, zaburzoną funkcję jąder u chłopców, różnorodne wady nerek i trudności w uczeniu się/upośledzenie intelektualne.
Chociaż ostateczne rozpoznanie BBS stawiane jest w oparciu o wyniki badań molekularnych/genetycznych, ujawniających obecność mutacji w określonych genach, to występowanie głównych/dużych i drugorzędowych/małych objawów decyduje o tym, którzy pacjenci są podejrzewani o występowanie BBS i tym samym wymagają dalszych badań diagnostycznych.
Diagnostyka, oparta na obecności cech głównych i drugorzędowych, została zaproponowana przez Forsythe’a i Bealesa w 2003 roku.
Na tej podstawie:
BBS można zdiagnozować, jeśli dana osoba ma co najmniej trzy cechy główne i dwie drugorzędowe lub jeśli występują co najmniej cztery cechy główne.
Przydatność tych kryteriów klinicznych może być ograniczona przez fakt, że wiele z tych cech klinicznych pojawia się stopniowo, w miarę rozwoju dziecka, a zatem czułość proponowanych kryteriów diagnostycznych może być szczególnie niska u małych dzieci. Ponadto niektórzy pacjenci, u których wykazano mutacje charakterystyczne dla BBS, nie zawsze spełniają kliniczne kryteria diagnostyczne. Możliwa jest również zmienność objawów klinicznych, nawet u osób z tą samą mutacją genetyczną.
Z tego powodu:
U dziecka, u którego podejrzewa się BBS należy okresowo weryfikować obecność poniższych kryteriów klinicznych.
Kryteria diagnostyczne BBS według Forsythe’a i Bealesa:
Kryteria główne/objawy duże | Kryteria drugorzędowe/objawy małe |
zwyrodnienie siatkówki | zez |
dodatkowe palce u rąk i nóg | krótkopalczastość (brachydaktylia) |
otyłość brzuszna | zaburzenia rozwoju mowy |
trudności w uczeniu się/zaburzenia | opóźniony rozwój / zaburzenia zachowania |
wady rozwojowe nerek i dróg | nadmierna produkcja i wydalanie moczu (poliuria) |
hipogonadyzm / malformacje | malformacje zębów/wysokie łukowate |
► Szczegółowe informacje na temat głównych i drugorzędnych objawów znajdują się poniżej
1. Otyłość
Otyłość to nadmierne gromadzenie się tkanki tłuszczowej w organizmie.
Klasyfikacja otyłości została określona przez WHO (Światową Organizację Zdrowia)
i obecnie opiera się na ocenie wskaźnika masy ciała (BMI), który jest obliczany na podstawie stosunku masy ciała, wyrażonej w kilogramach (kg) do wzrostu, wyrażonego w metrach podniesionego do kwadratu (m2).
Wskaźnik masy ciała: BMI=kg/m²
U dorosłych nadwaga jest definiowana jako posiadanie BMI ≥25 kg/m2, a otyłość jako posiadanie BMI ≥30 kg/m2.
U dzieci i młodzieży nadwaga jest definiowana jako BMI ≥85. percentyla, a otyłość jako BMI ≥95 percentyla, określonych dla danego wieku i płci.
Otyłość w BBS
- U osób z BBS otyłość pojawia się zwykle już w niemowlęctwie i postępuje wraz z wiekiem.
- Stopień nasilenia otyłości jest różnorodny.
- Otyłość w BBS nie jest wynikiem niewłaściwej diety lub zaniedbania rodzicielskiego, ale wynika z braku równowagi pomiędzy uczuciem głodu a uczuciem sytości.
- Wady rzęsek w podwzgórzu (obszarze produkującym hormony w mózgu) i upośledzenie szlaku podwzgórzowego receptora melanokortyny-4 (MC4R)wpływają na funkcję hormonu sytości/ leptyny, upośledzając zdolność organizmu do rozpoznania uczucia sytości.
- Osoby z BBS mają nadmierny apetyt, co prowadzi do nadmiernego spożywania pokarmu (hiperfagia).
- Waga urodzeniowa osób z BBS jest zwykle normalna, jednak aż 90% osób z BBS wykazuje szybki przyrost masy ciała w pierwszym roku życia.
- Otyłość w BBS jest zdominowana przez szczególnie niebezpieczny typ, zwany otyłością brzuszną, w którym tkanka tłuszczowa gromadzi się głównie w jamie brzusznej[s1] [SH2] [SH3] [JS4] i narządach wewnętrznych. Ten typ tkanki tłuszczowej jest szczególnie aktywny hormonalnie i wytwarza czynne hormonalnie substancje, które zakłócają funkcjonowanie innych narządów, m.in. powodują przewlekły stan zapalny.
- Otyłość brzuszna w krótkim czasie może prowadzić do rozwoju oporności na insulinę i cukrzycy typu 2.
- Szacuje się, że cukrzyca dotyka do 45% pacjentów z BBS.
- Brak kontroli ciężaru ciała i rozwój otyłości stopniowo prowadzą
- m.in. do zmian naczyniowych, nadciśnienia tętniczego
- i przerostu mięśnia sercowego.
CZY WIESZ, ŻE...
Leptyna jest hormonem wytwarzanym przez komórki tkanki tłuszczowej, który pomaga regulować bilans energetyczny poprzez hamowanie uczucia głodu. Główną funkcją leptyny jest wysyłanie do mózgu informacji, ile zapasu energetycznego jest przechowywane w komórkach tłuszczowych organizmu. Leptyna działa na receptory komórkowe w podwzgórzu, w konsekwencji reguluje ilość przyjmowanych pokarmów.
W otyłości występuje zmniejszona wrażliwość na leptynę (podobnie jak insulinooporność w cukrzycy typu 2), co powoduje niezdolność do rozpoznawania uczucia sytości, pomimo wysokich zapasów energii i wysokiego poziomu leptyny. Osoby otyłe mają wysokie stężenie leptyny we krwi, ale sygnał leptyny nie działa u nich właściwie. Oporność na leptynę powoduje u nich niepohaamowany głód i zmniejsza liczbę spalanych kalorii.
Wykazano, że białka BBS wpływają na odpowiedź podwzgórza na działanie leptyny, a utrata genów BBS powoduje oporność na leptynę, co uzasadnia niezwykle częste występowania otyłości u pacjentów z BBS.
2. Zwyrodnienie siatkówki zwane także dystrofią pręcikowo-czopkową
Upośledzenie widzenia jest głównym problemem pacjentów z BBS, ponieważ niestety prawie wszyscy pacjenci z BBS doświadczają postępującej utraty wzroku. Pierwszym objawem jest zwykle tzw. ślepota nocna, zwana też kurzą ślepotą, która polega na upośledzonym widzeniu przy zmniejszonym natężeniu światła. Pojawia się, w przypadku pacjentów z BBS już w wieku 8-9 lat.
Rozwój zaburzeń widzenia u pacjentów z BBS
Pierwszym objawem jest zwykle ślepota nocna, która występuje u dzieci w wieku 8-9 lat. Zawężenie pola widzenia pojawia się około 10 roku życia, a w wieku około 17 lat występuje już tak zwane widzenie tunelowe. Od drugiej do trzeciej dekady życia ostrość wzroku stopniowo pogarsza się do 10% lub mniej i dotyczy prawie wszystkich pacjentów z BBS.
Jaka jest przyczyna utraty wzroku w BBS?
Siatkówka jest bardzo cienką warstwą tylnej części oka, która służy odbieraniu sygnałów wzrokowych. Dokładną funkcją siatkówki jest przekształcanie sygnałów świetlnych w impulsy nerwowe, które dalej przekazywane są do mózgu, a tym samym umożliwiają widzenie.
Siatkówka zawiera dwa rodzaje receptorów wzrokowych (fotoreceptorów), a mianowicie pręciki i czopki. Pręcików (około 120 milionów) w siatkówce jest więcej niż czopków (około 6 milionów) i są one bardziej wrażliwe na światło, pozwalają na widzenie czarnobiałe i widzenie nocne, czyli widzenie przy mniejszym natężeniu światła. Pręciki znajdują się głównie w obwodowych częściach siatkówki. Czopki są skoncentrowane w centralnej części siatkówki i odpowiadają za widzenie szczegółów obrazu i za widzenie barwne.
Proces zwyrodnienia siatkówki / Główne typowe objawy wzrokowe
Proces zwyrodnienia siatkówki u pacjentów z BBS zwykle rozpoczyna się we wczesnym dzieciństwie, początkowo wraz z rozwojem ślepoty nocnej (utrata pręcików), a następnie rozwojem widzenia tunelowego. Oznacza to, że w miarę postępującego zwyrodnienia pręcików dochodzi do stopniowego zawężania
pola widzenia. Pacjenci mogą odczuwać nadwrażliwość na światło i trudności z przystosowaniem się do zmieniających się warunków oświetleniowych. Kolejność, w jakiej pojawiają się objawy, będzie zależeć jednak od tego, które fotoreceptory, pręciki czy czopki, jako pierwsze ulegną degeneracji.
Ponadto degeneracji mogą również ulec inne komórki nerwowe oka, tym samym dochodzi do uszkodzenia nerwu wzrokowego (zaniku nerwu wzrokowego). Ponieważ nerw wzrokowy przekazuje informacje z siatkówki do mózgu, zanik nerwu wzrokowego wiąże się z utratą wzroku. W BBS obserwuje się również zwężenie małych naczyń siatkówki i zmiany niedokrwienne.
U większość osób z BBS (ponad 90%) dochodzi do poważnego upośledzenia widzenia w okresie dojrzewania lub wczesnej dorosłości.
CZY WIESZ, ŻE
Czopki i pręciki są komórkami fotoreceptorowymi siatkówki, posiadają tym samym specjalny segment pochłaniający światło. Segmenty te są zmodyfikowanymi rzęskami. Mutacje BBS prowadzą do upośledzenia transportu białka między segmentem pochłaniającym światło a innymi częściami komórki. To w dalszej kolejności przyczynia się do postępującej degeneracji komórek, zwyrodnienia siatkówki i niestety często również utraty widzenia.
Objawy małe dotyczące narządu wzroku, występujące w BBS
|
|
|
|
3. Polidaktylia
Polidaktylia jest obecnością dodatkowych palców rąk i nóg, obecnych przy urodzeniu i jest kluczowym objawem BBS. Ponieważ dodatkowe palce zwykle usuwane we wczesnym dzieciństwie, ich obecność może zostać zapomniana, co wpływa na dalszy proces diagnostyczny.
Polidaktylia występuje u około 70% pacjentów z BBS, przy czym obecność dodatkowego palca stopy występuje częściej niż doni.
Palce u rąk i nóg mogą być również połączone (syndaktylia), co zwykle dotyczy przestrzeni między drugim i trzecim palcem. Palce u rąk i nóg mogą czasami byćniezwyczajnie krótkie (brachydaktylia), stopy mogą być szerokie, krótkie i mieć płaski łuk.
Syndaktylia lub brachdaktylia są klasyfikowane jako tzw. małe objawy BBS.
4. Hipogonadyzm
U mężczyzn niewielki rozmiar i słaba funkcja jąder jest określana jako hipogonadyzm. Cechy kliniczne hipogonadyzmu to: niedorozwój zewnętrznych narządów płciowych (np. mikropenis), brak zstąpienia jąder do moszny (“wnętrostwo”) lub opóźnienie początku dojrzewania, zredukowane owłosienie płciowe, eunuchoidalna budowa ciała (czyli rozkład tkanki tłuszczowej głównie w obrębie bioder, jak u kobiety), słabo rozwinięta muskulatura, brak zarostu na twarzy, wysoki tembr głosu, ginekomastia (powiększenie sutków u mężczyzny). Wnętrostwo wiąże się z ryzykiem raka jąder , jak również może być przyczyną niepłodności, tym samym wymaga wczesnej korekcji.
U kobiet zaobserwowano wiele różnych wad rozwojowych żeńskich narządów płciowych, przyczyniających się do niskich wskaźników płodności w BBS. Może to objawiać się słabo rozwiniętą macicą, jajowodami lub jajnikami. Cykle miesiączkowe są często opóźnione i nieregularne.
Wskaźnik płodności w BBS jest niski, ale rozpoznanie BBS jej nie wyklucza, co oznacza, że również osoby z BBS mogą doczekać się potomstwa.
Pacjenci mogą wykazywać niepełnosprawność intelektualną, upośledzenie mowy, deficyty uwagi i niedojrzałość emocjonalną.
Zakres opóźnienia rozwojowego w BBS może być zróżnicowany. Poważne trudności w uczeniu się dotykają tylko mniejszości pacjentów z BBS, a wielu z nich wykazuje normalny rozwój umysłowy.
Niektóre dzieci BBS potrzebują dodatkowego wsparcia w szkole, ich problemy są głównie związane z procesami zapamiętywania, zwłaszcza uczenia się na pamięć.
-
Opóźnienie rozwojowe może być zauważalne dość wcześnie, chociaż podstawowe umiejętności są osiągane w normalnych lub tylko nieco opóźnionych ramach czasowych. Rozwój mowy bywa często opóźniony.
-
BBS jest dość często związany z zaburzeniami lękowymi. Obniżenie nastroju, ataki paniki, obsesje i kompulsje, gniew i słaba kontrola emocjonalna również często dotykają dorosłych i młodych ludzi z BBS. Nie do końca jest jasne, czy wynika to z bezpośrednio z patomechanizmu choroby, czy jest jego pośrednią konsekwencją.
-
Dzieci z BBS mogą wykazywać objawy autyzmu, kompulsywne zachowania, niechęć do zmian, niedojrzałość emocjonalną, brak napędu i zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi.
Dokładna przyczyna upośledzenia rozwoju intelektualnego pacjentów z BBS pozostaje niejasna.
6. Wady rozwojowe i dysfunkcja nerek
Obecność rzęsek również na powierzchni komórek nerek wyjaśnia, dlaczego pacjenci z BBS dotknięci są dysfunkcją nerek i ich wadami rozwojowymi. Nieprawidłowości nerek dotykają co najmniej 50% pacjentów z BBS.
Torbiele nerek to najczęściej występująca zmiana dotycząca nerek u pacjentów z BBS, prowadząca też do niebezpiecznych powikłań, takich jak rozwój przewlekłej choroby nerek lub niewydolności nerek. Torbiele nerek często wykrywane są jeszcze przed porodem lub we wczesnym dzieciństwie. Ich tworzenie się jest spowodowane upośledzeniem funkcji rzęsek w komórkach kanalików nerkowych.
Brak prawidłowej funkcji rzęsek w kanalikach nerkowych powoduje wydalanie niezagęszczonego moczu. Mocz produkowany w nadmiernych ilościach (nie ulegający zagęszczeniu) gromadzi się w tkance nerkowej, prowadzi do powstawania torbieli wypełnionych płynem, które niszczą i stopniowo zastępują tkankę nerkową. Uszkodzone nerki nie mogą wykonywać swojej funkcji.
Wielomocz (nadmierne wydalanie moczu w dużej objętości) i polidypsja (wynikające z wielomoczu nadmierne pragnienie), należą do wczesnych objawów BBS i są skutkiem upośledzenia funkcji zagęszczania moczu w kanalikach nerkowych (brakiem wrażliwości kanałów akwaporynowych na działanie hormonu antydiuretycznego).
► Inne nieprawidłowości dotyczące nerek i dróg moczowych występujące w BBS, to wady rozwojowe dróg moczowych, takie jak refluks pęcherzowomoczowodowy, dysplazja torbielowata nerek, brak jednej nerki, nerka podwójna, nerka podkowiasta lub ektopia nerki, zwężenie moczowodu oraz pęcherz neurogenny; a także przewlekłe kłębuszkowe zapalenie nerek czy zaburzenia funkcji kanalików nerkowych.
Najnowsze dane wskazują, że:
Zaawansowane zmiany w nerkach obserwowane u niemowląt i małych dzieci z BBS wskazują na zwiększone ryzyko późniejszych zaburzeń czynności nerek.
Zmiany łagodne, stwierdzane u niemowląt i małych dzieci z BBS, jak ma to miejsce w przypadku specyficznych mutacji w genie BBS 1, oznaczają zwykle mniejsze ryzyko zaburzeń czynności nerek również w okresie późniejszym.
W wieku dojrzałym, niezależnie od rodzaju wczesnych zmian w nerkach, otyłość, nadciśnienie i rozwój cukrzycy stanowią dodatkowy czynnik ryzyka rozwoju i postępu przewlekłej niewydolności nerek.
U około 31% dzieci i 42% dorosłych z BBS stwierdza się przewlekłą chorobę nerek, w tym około 6% dzieci i 8% zbadanych dorosłych miało zaawansowaną jej postać.
U osób z BBS, u których wykonano przeszczep nerki z powodu schyłkowej niewydolności nerek, odnotowano korzystne długoterminowe wyniki.
Nerka samotna (brak jednej nerki) lub dysplazja nerki (nerka nie jest prawidłowo rozwinięta). Jeśli obie nerki są dysplastyczne, w zależności od ciężkości nieprawidłowości, czynność nerek może na tyle upośledzona, że konieczne jest leczenie nerkozastępcze (dializa lub przeszczep nerki).
Refluks pęcherzowo-moczowodowy oznacza wsteczny odpływ moczu z pęcherza moczowego do nerek, co może m.in. przyczyniać się do rozwoju infekcji dróg moczowych.
Nerka podkowiasta to zaburzenie rozwojowe, polegające na tym, że dwie nerki są ze sobą połączone dolnymi biegunami, przyjmując kształt podkowy. Odpływ moczu z nerki podkowiastej często może być upośledzony, co powoduje zwiększoną częstość występowania kamieni nerkowych i infekcji dróg moczowych w takich przypadkach. Nerka podkowiasta może wystąpić samodzielnie lub być skojarzona z innymi wadami rozwojowymi dróg moczowych.
Skrzyżowana ektopia nerek występuje, gdy obie nerki rozwijają się po tej samej stronie ciała. W wielu przypadkach obie nerki mogą być również połączone ze sobą, zachowując jednak własne unaczynienie i moczowody.
Dysplazja wielotorbielowata nerki/ wielotorbielowata dysplastyczna nerka, w tym przypadku struktury jednej lub obu nerek nie rozwijają się normalnie w czasie ciąży. Dzieci z ciężką obustronną dysplazją wielotorbielowatą nerek nie mają zwykle szans na przeżycie. Dzieci z dysplazją tylko jednej nerki mogą mieć prawidłową czynność nerek, jeśli druga nerka jest prawidłowo rozwinięta. Osoby z łagodną dysplazją obu nerek mogą prędzej czy później potrzebować leczenia nerkozastępczego
Pęcherz neurogenny to zaburzenie w oddawaniu moczu spowodowane nieprawidłowym przepływem informacji nerwowych, mechanizmów, które kontrolują funkcję pęcherza. Pęcherz neurogenny nie może wypełniać się lub opróżniać we właściwy sposób. Mięśnie pęcherza moczowego mogą stać się nadaktywne i kurczyć się nieprawidłowo, nawet zanim pęcherz będzie pełny, lub mogą stać się zbyt
wiotkie, co prowadzi do nietrzymania moczu. W innych przypadkach mięśnie stają się nieaktywne i nawet jeśli pęcherz jest pełny, mięśnie nie kurczą się prawidłowo, a osoba dotknięta może nie odczuwać parcia na mocz i potrzeby oddania moczu.
Neurogenic bladder – this is caused by a malfunction in the nerves that control bladder function and the bladder may not fill or empty in the right way. The muscles of the bladder may become overactive and contract abnormally, even before the bladder is full, or the muscles may become too loose leading to incontinence. In other cases, the muscles become underactive and even if the bladder is full the muscles do not contract, and the person may not feel a sensation or an urge to go to the toilet.
Nieprawidłowości neurologiczne, w tym: |
|
Brachydaktylia |
|
Wielomocz / polidypsja |
|
Cukrzyca typu 2 |
|
Zaburzenia rozwoju zębów |
|
Wrodzone wady serca |
|
Różnorodne zmiany dotyczące wątroby: |
|
Choroby przewodu pokarmowego |
|
Dysmorfizm (nieprawidłowo ukształtowane części ciała) |
|
CZY WIESZ, ŻE?
Niedawno wykazano, że pacjenci z BBS mają również zwiększoną częstość występowania niektórych chorób autoimmunologicznych, takich jak:
1. zapalne choroby jelit np. choroba Leśniowskiego-Crohna
2. cukrzyca typu 1
3. reumatoidalne zapalenie stawów
4. niedoczynność tarczycy i zapalenie tarczycy Hashimoto
U pacjentów z BBS stwierdzono również zmniejszenie liczby czerwonych krwinek i płytek krwi, a także podwyższony poziom krwinek białych (leukocytów). Niektóre badania ujawniają związek między ciliopatiami a zaburzonym funkcjonowaniem układu odpornościowego i krwiotwórczego. Niektóre z tych zmian wiążą się z otyłością wywołaną BBS, która również prowadzi do podwyższonego stężenia białych krwinek u pacjentów z BBS. Otyłość powoduje przewlekły stan zapalny, a głównym graczem zaburzeń metabolicznych i procesów zapalnych jest leptyna, hormon pochodzący z adipocytów, który działa jak substancja prozapalna (patrz wyżej). Wykazano, że sygnalizacja leptyny w ośrodkowym układzie nerwowym reguluje również odpowiedzi immunologiczne. Tak więc możliwe jest, że wadliwa sygnalizacja leptyny w układzie nerwowym bezpośrednio przyczynia się do wysokiej częstości występowania chorób autoimmunologicznych u pacjentów z BBS.
BBS jest schorzeniem na tyle rzadkim, że wielu lekarzy, w trakcie swojej kariery, nigdy nie spotkało pacjenta z tym zespołem, tymczasem wczesne postawienie diagnozy daje większą szansę na zapewnienie odpowiedniej opieki medycznej.
Aby postawić diagnozę, potrzebna jest znajomość historii medycznej pacjenta, objawów oraz rozwoju fizycznego i intelektualnego, a także wyników badań laboratoryjnych. Ze względu na dużą zmienność występowania objawów klinicznych oraz różne czasy ich pojawiania się, pacjent podejrzany o BBS wymaga regularnej oceny. Ostatecznie to badanie genetyczne rozstrzyga o rozpoznaniu, chociaż wciąż odkrywane są nowe mutacje genów odpowiedzialne za wystąpienie BBS, a to oznacza, że być może nie wszystkie z nich zostały dotychczas zidentyfikowane.
Wywiad rodzinny:
BBS, jak podano wwyżej, jest chorobą autosomalną recesywną, co oznacza, że do jej wystąpienia wymagane są dwie nieprawidłowe kopie określonego genu. Najczęściej rodzice są zdrowymi nosicielami i nie wykazują żadnych objawów, ponieważ każdy z nich ma tylko jedną nieprawidłową kopię genu. Jednak mutacja genu może być również niedziedziczna, tzn., że utworzenie nieprawidłowej kopii genu nastąpiło spontanicznie. Nazywa się to mutacją de novo”.
Badania ogólne:
podczas każdej konsultacji należy kontrolować wzrost i masę ciała, dokonać obliczenia i oceny wskaźnika masy ciała (BMI) oraz pomiaru ciśnienia krwi. Badania te należą do rutynowego monitorowania pacjentów z podejrzeniem BBS. Zaleca się również regularne monitorowanie i rejestrowanie tych pomiarów w domu.
Badania radiologiczne i ultrasonograficzne (USG):
W celu wykrycia obecności torbieli lub innych nieprawidłowości układu moczowego, dróg rodnych i narządów płciowych oraz wątroby.
- USG nerek: pokazuje obecność torbieli nerek lub innych wad rozwojowych układu moczowego lub rozrodczego.
- USG serca: w celu zdiagnozowania wad serca, oceny i monitowania przerostu serca i jego funkcji, szczególnie w przypadku występowania nadciśnienia tętniczego.
Pełne badanie wzroku:
w celu wykrycia zwyrodnienia siatkówki i innych zaburzeń widzenia.
Do oceny siatkówki konieczne jest badanie gałki ocznej, za pomocą specjalnej lampy, po rozszerzeniu źrenicy.
- Pomiar pola widzenia: zwykle przeprowadzany po ukończeniu 7 roku życia, ponieważ wymaga aktywnej współpracy z pacjentem.
Elektroretinogram (ERG):
badanie wzroku, stosowane do diagnozowania nieprawidłowości siatkówki. Polega na rejestrowaniu reakcji elektrycznej siatkówki na stymulację światła i może wykazywać wczesne zmiany degeneracyjne już w ciągu pierwszych dwóch lat życia, chociaż znaczące zmiany są rzadko widoczne przed ukończeniem piątego roku życia. Wykonanie badania jest możliwe w każdym wieku.
Ocena endokrynologiczna:
musi obejmować ocenę wszelkich oznak i objawów cukrzycy, w stosownych przypadkach, przeprowadzenie testu doustnego obciążenia glukozą. Ważna jest ocena czynności tarczycy, profilu lipidowego i rozwoju wtórnych cech płciowych. W okresie dojrzewania badania krwi służą wykryciu dość często występujących u pacjentów z BBS zaburzeń wydzielania hormonów płciowych (testosteronu lub estrogenu), w niektórych przypadkach konieczna jest włącznie hormonalnej terapii zastępczej.
Badania genetyczne:
ponieważ BBS może być spowodowany mutacjami w różnych genach, a objawy mogą sugerować inne zespoły, również związane z nieprawidłowym funkcjonowaniem rzęsek, często do postawienia diagnozy konieczne są zaawansowane badania molekularne, jak na przykład sekwencjonowanie genomowe.
Badania genomowe mogą ujawnić patogenne warianty w genach, które nie zostały jeszcze uwzględnione w panelach genowych lub także nowe mutacje genów, o których wiadomo, że są związane z BBS.
Obecnie odkryto ponad 24 rodzaje genów, których mutacje powodują BBS. Mutacje tych genów prowadzą do nieprawidłowej struktury i / lub upośledzenia działania rzęsek pierwotnych.
Najczęściej mutacje dotyczą następujących genów:
BBS 1 – dotyczy 23,4 % wszystkich pacjentów z BBS
BBS10 – dotyczy 14,5 % wszystkich pacjentów z BBS
BBS 2 – dotyczy 9,6 % wszystkich pacjentów z BBS
BBS12 – dotyczy 6,4 % wszystkich pacjentów z BBS
Czy można pomylić BBS z innymi chorobami?
jak można je odróżnić?
Tak, zespół Bardeta-Biedla można pomylić z innymi zespołami o podobnych objawach, również uwarunkowanymi mutacjami pojedynczych genów. Do nich należą m.in.
długo łączony z zespołem Bardeta-Biedla, wśród innych istotnych objawów występują poważne zaburzenia neurologiczne (zaburzenia równowagi lub brak koordynacji i / lub paraliż nóg).
który charakteryzuje się nieprawidłowościami siatkówki, otyłością, postępującą utratą słuchu, nieprawidłowościami nerek, cukrzycą i słabym rozwojem narządów płciowych (hipogonadyzm) u chłopców. Niektóre z tych objawów pokrywają się z objawami BBS, jednak nie stwierdza się polidaktylii ani trudności w uczeniu się.
łączy retinopatię z krótkowzrocznością, otyłością i specyficznymi nie- prawidłowościami stomatologicznymi.
powoduje nieprawidłowości narządów płciowych, nadliczbowe palce i wady serca. Nie obejmuje jednak degeneracji siatkówki, co odróżnia ją od BBS.
Osoby z BBS wymagają specjalistycznej opieki. Prawidłowo postawiona diagnoza we wczesnym dzieciństwie może w znacznej mierze ułatwić prowadzenie kompleksowej terapii. Trwają badania nad opracowaniem leczenia przyczynowego, ale dotychczasowe interwencje medyczne polegają na łagodzeniu objawów i skutków ubocznych schorzenia.
Chorzy i ich rodziny potrzebują wsparcia pedagogicznego i psychologicznego. I choć leczenie zazwyczaj koncentruje się na konkretnych objawach występujących u danej osoby, chorzy wymagają multidyscyplinarnej opieki z udziałem nefrologa, okulisty, endokrynologa i genetyka.
Oczekiwana długość życia osób z BBS nie różni się od populacji ogólnej, ale w wielu przypadkach, szczególnie ze względu na postępujące poważne zaburzenia widzenia, osoby te w codziennym życiu zależne od wsparcia innych osób.
Sama utrata wzroku może prowadzić do silnego dyskomfortu psychicznego, a nawet depresji. Podobnie, rozwój motoryczny może być znacznie opóźniony i ograniczony poprzez występujące objawy chorobowe.
Zaburzenia lękowe, frustracja, poważne zaburzenia psychiczne i depresja mogą dotyczyć również rodziców i opiekunów osób z BBS.
Najnowsze badania wskazują, że wspólnym punktem końcowym wszystkich mutacji BBS i dysfunkcji rzęsek jest rozregulowanie metabolizmu glikosfingolipidów (GSL). Naukowcy badają, w jaki sposób ten defekt metaboliczny mógłby zostać zmodyfikowany, tak aby utrzymać strukturę rzęsek i przekazywanie sygnałów doprowadzić do skompensowania nieprawidłowości w funkcjonowaniu dotkniętych chorobą narządów. Jak dotychczas ten rodzaj terapii znajduje się na etapie eksperymentalnym i nie ma dowodów na jego skuteczność.
Problemy z widzeniem:
-
Obecnie niestety nie ma leczenia przyczynowego, hamującego postępującą utratę wzroku.
-
Utrata wzroku powoduje liczne trudności dnia codziennego, szczególnie, że dotyczy młodych pacjentów, uczęszczających zwykle do szkoły. Stanowi poważne ograniczenie w zakresie bezpieczeństwa fizycznego i spędzania wolnego czasu, ogranicza niestety również podejmowanie aktywności sportowej. Powoduje wzrost ryzyka wypadków m.in w odniesieniu do ruchu drogowego.
-
Edukacja dzieci, które mają BBS, powinna obejmować planowanie przyszłej utraty wzroku.
-
Kluczowe znaczenie ma instrukcja posługiwania się alfabetem Braille’a, trening mobilności, adaptacyjnych umiejętności życiowych i umiejętności komputerowych (w tym oprogramowania do rozpoznawania głosu i transkrypcji), a także korzystanie z materiałów do czytania o dużym druku, podczas gdy zdolność widzenia jest jeszcze zachowana.
-
Pomieszczenia mieszkalne powinny być zaprojektowane/przystosowane w taki sposób, aby usuwały wszelkie źródła zagrożenia dla osób niedowidzących.
-
Wczesna nauka posługiwania się laską dla niewidomych jest niezbędna do wspierania mobilności i rozwoju umiejętności samodzielnego życia od najmłodszych lat.
-
Wczesna ocena i regularne kontrole okulistyczne mają na celu dostosowanie szkieł korekcyjnych, tym samym również wspieranie mobilności i niezależności pacjentów.
-
Zalecane jest stosowanie ochrony oczu przed słońcem. W tym celu stosuje się specjalne soczewki kontaktowe z centralnie umieszczonym czerwonym filtrem.
-
Duże nadzieje w leczeniu zwyrodnienia siatkówki stwarza nowo odkryta terapia genowa, w której określone prawidłowe geny zapakowane w otoczki wirusowe wstrzykiwane są podsiatkówkowo. Celem jest przejęcie przez nich funkcji wadliwych genów i wytwarzanie brakującego białka. Prawdopodobnie warunkiem skuteczności tej terapii jest odpowiednio wczesne wdrożenie leczenia, czyli zanim dojdzie do martwicy / nieodwracalnego uszkodzenia komórek wzrokowych.
Otyłość:
Leczenie otyłości to stosowanie odpowiedniej, niskokalorycznej diety, ćwiczenia i terapie behawioralne. Często konieczne jest farmakologiczne leczenie powikłań będących skutkiem otyłości.
Powikłania wynikające z otyłości, takie jak wysoki poziom cholesterolu, cukrzyca, nadciśnienie tętnicze są traktowane i leczone tak jak w populacji ogólnej. U około 60% chorych z BBS obserwuje się nadciśnienie tętnicze wymagające stałej farmakoterapii. Ważne jest wdrażanie nawyków aktywnego trybu życia i zdrowego żywienia od najmłodszych lat. Aby wesprzeć pacjenta BBS, zmiana nawyków żywieniowych i trybu życia powinny dotyczyć całej rodziny. Rodzice powinni modelować zdrowe zachowania swoich dzieci, w tym zdrowe odżywianie, aktywność i wyznaczanie celów aktywności fizycznej, co najmniej 1 godzinę każdego dnia.
Ponieważ hiperfagia i ciężka otyłość o wczesnym początku u pacjentów z BBS wynikają z upośledzenia szlaku podwzgórzowego receptora melanokortyny-4 (MC4R) – patrz wyżej - bardzo obiecującą nową opcją wspomagania leczenia otyłości jest setmelanotyd, agonista MC4R, ostatnio oficjalnie zatwierdzony lek do leczenia otyłości pacjentów z BBS, dorosłych i dzieci od 6. roku życia.
Pamiętaj!
-
Zawsze szukaj okazji do chodzenia i aktywności fizycznej; unikaj korzystania z windy i jeśli to możliwe, unikaj korzystania z samochodu lub autobusu.
-
Skorzystaj z ofert lokalnych klubów sportowych i daj sobie/swojemu dziecku możliwość regularnego spotykania się z innymi dziećmi i przynależności dogrupy sportowej.
-
Ogranicz czas spędzany przed ekranem telewizora, komputera czy telefonu.
-
Nie stosuj jedzenia jako nagrody ani nie zabieraj go za karę.
-
Zachęcaj dziecko do picia wody zamiast napojów z dodatkiem cukru.
-
Uważaj na wielkości porcji i staraj się je zmniejszyć.
-
Unikaj posiłków typu fast food i produktów wysoko przetworzonych, a także tych zawierających dużo soli.
-
Regularnie monitoruj masę ciała, wzrost i ciśnienie krwi dziecka.
Zaburzenia zachowania:
Zaburzenia rozwojowe niweluje się na zajęciach terapeutycznych wczesną interwencją, edukacją specjalną i terapią logopedyczną. Większość dorosłych z zespołem Bardeta-Biedla jest w stanie rozwinąć niezależne umiejętności życiowe.
-
Wczesna terapia ruchowa hamuje rozwój otyłości, poprawia rozwój motoryki, a także wpływa na rozwój umiejętności poznawczych, w tym uczenia się.
-
Podejście do opóźnienia rozwoju i /lub upośledzenia funkcji poznawczych powinno być zindywidualizowane w oparciu o wiek i zidentyfikowane potrzeby.
Zaburzenia czynności nerek:
U pacjentów z zaburzeniami czynności nerek może wystąpić przewlekła niewydolność nerek. Nie ma lekarstwa na przewlekłą chorobę nerek, co oznacza, że nie jest możliwe jest cofnięcie się, ale wczesne wykrycie upośledzenia czynności nerek i wdrożenie odpowiedniego leczenia może znacznie spowalniać postęp choroby i opóźnić potrzebę terapii nerkozastępczej (przeszczep nerki, dializa) na wiele lat. Obecność powikłań zaburzeń czynności nerek, takich jak niedokrwistość nerek lub kwasica metaboliczna nerek, jest wskazaniem do farmakologicznej korekcji tych zaburzeń. Często, w zależności od stopnia upośledzenia czynności nerek, konieczne są odpowiednie zmiany w diecie.
Wytyczne dietetyczne oparte są na stadiach przewlekłej choroby nerek, która waha się od stadium 1 dla minimalnego upośledzenia do stadium 5 dla schyłkowej niewydolności nerek. W tym celu wskazana jest współpraca z dietetykiem, tak, aby jak najlepiej dostosować dietę do czynności nerek i indywidulanych preferencji. Celem diety jest spowolnienie postępu choroby i zminimalizowanie powikłań wynikających m.in. z nadmiernego nagromadzenia płynów i produktów przemiany materii. Ogólnie zaleca się zmniejszenie spożycia sodu. W zależności od stadium choroby można być zalecane ograniczenie spożycia białka.
- W miarę postępu choroby i spadku czynności nerek poniżej 70 procent, zaleca się ograniczenie podaży fosforu i potasu.
-
U niektórych pacjentów w przypadku rozwoju schyłkowej niewydolności nerek konieczna jest terapia nerkozastępcza/dializa lub przeszczep nerki/.
-
Pacjenci z niewydolnością nerek mają dobre rokowanie związane z przeszczepem nerki.
Polidaktylia / nieprawidłowości narządów płciowych:
-
Dodatkowe palce u rąk i nóg zazwyczaj są usuwane, a połączone palce mogą być rozdzielone operacyjnie. Operacje te zwykle wykonuje się we wczesnym dzieciństwie.
-
Czasami wykonuje się chirurgiczną korektę nieprawidłowości dotyczących narządów płciowych.
-
Operacja może być również przedmiotem troski pacjentów z BBS. Znieczulenie ogólne wymaga szeregu wysoce skoordynowanych kroków, które opierają się na dobrej znajomości anatomii dróg oddechowych danego pacjenta. Niektórzy pacjenci z BBS mogą mieć znaczące anomalie anatomiczne w drogach oddechowych, co może powodować zwiększone trudności z utrzymaniem drożności dróg odd- echowych podczas znieczulenia ogólnego.
Jakie są perspektywy?
Co stanie się z moim dzieckiem w przyszłości?
Po postawieniu diagnozy prawdopodobnie zostaną przeprowadzone dalsze bada- nia w celu wykrycia innych możliwych zmian związanych z tym zespołem, a także ustalone zostanie dalsze postępowanie, badania kontrolne, dieta i ewentualne leczenie.
Regularne badania laboratoryjne służą monitorowaniu ogólnego stan zdrowia, ocenie czynność nerek, poziomu hormonów płciowych, tolerancji glukozy / zapob- ieganiu, ewentualnie monitowaniu przebiegu cukrzycy i zaburzeń lipidowych.
Częstotliwość badań zależy od stwierdzonych nieprawidłowości, a także od sta- dium rozwoju pacjenta. Badania wykonuje się zdecydowanie częściej w okresach intensywnego wzrostu, tj. we wczesnym dzieciństwie lub okresie dojrzewania, lub w przypadku zidentyfikowanych problemów.
Częstość badań okulistycznych zależy od progresji dystrofii siatkówki.
W okresie dojrzewania lub wczesnej dorosłości dla wielu pacjentów bardzo ko- rzystne może okazać się znalezienie grupy wsparcia, pomocy psychologicznej lub kontaktu z osobami dotkniętymi tą samą chorobą. Istotnie ważne jest utrwalanie nawyku aktywnego stylu życia od najmłodszych lat. Może to poprawić wrażliwość komórek na insulinę / przeciwdziałać nadmiernemu przyrostowi masy ciała i powiązanym zaburzeniom, w tym cukrzycy lub stłuszczeniu wątroby. Jak wykazano w ostatnio, aktywny tryb życia, poprawia również funkcje poznawcze, uczenie się i pamięć, również u pacjentów z BBS.
Uwaga:
Dokumentacja choroby i wyniki badań
W przypadku rzadkich i złożonych chorób, takich jak BBS, warto zbierać wyniki badań lekarskich i laboratoryjnych, a także regularnie dokumentować dane, takie jak masa ciała, wzrost i ciśnienie krwi.
Dane te mogą okazać się bardzo pomocne w ocenie przebiegu choroby, postawieniu diagnozy oraz zaplanowaniu dalszych badań i specjalistycznej opieki.
W wielu krajach prowadzone są rejestry pacjentów z BBS. Uczestnictwo w nich pozwala na lepsze zrozumienie choroby i opracowanie nowych strategii diagnozowania i leczenia choroby.
W wielu krajach istnieją grupy wsparcia dla pacjentów z BBS. BBS jest chorobą rzadką i wciąż niedostatecznie zbadaną. Wymiana informacji i własnych doświadczeń może być bardzo pomocna dla wielu pacjentów i ich rodzin. W ramach działalności tych grup i fundacji organizowane są spotkania, wykłady, a także obozy wakacyjne. Na naszej stronie internetowej dla pacjentów ERKNet znajduje się link do organizacji pacjentów z BBS.
W przypadku pytań lub próśb o wsparcie, nie wahaj się porozmawiać ze swoim pediatrą rodzinnym lub nefrologiem dziecięcym.
Zrozumienie choroby jest pierwszym krokiem do przejęcia kontroli nad jej objawami. Niektóre z poniżej przedstawionych terminów mogą być używane przez lekarzy w rozmowie z Tobą. Oto, co one oznaczają.
Przewlekła choroba nerek (PChN) | postępujące i nieodwracalne uszkodzenie nerek, które w ciągu miesięcy lub lat może prowadzić do niewydolności nerek. Nie ma leczenia odwracającego przewlekłą chorobę nerek, ale istnieją metody leczenia, spowalniające postęp choroby, jeśli zostaną one odpowiednio wcześnie wdrożone. | |
| Kreatynina | produkt przemiany materii, wydalany z moczem. Nadmierne stężenie kreatyniny we krwi wskazuje na upośledzenie funkcji nerek. Zarówno poziom kreatyniny w krwi jak i w moczu jest używany do określenia funkcji filtracyjnej nerek. | |
| Choroba Leśniowskiego-Crohna | Rodzaj nieswoistego zapalenia jelit (IBD), zaburzenia autoimmunologicznego, występującego nierzadko u pacjentów z BBS. Powoduje stan zapalny przewodu pokarmowego, który może prowadzić do bólu brzucha, ciężkiej biegunki, zmęczenia, utraty masy ciała i niedożywienia. | |
| Dializa | proces sztucznego usuwania produktów przemiany materii i nadmiaru wody z krwi. Istnieją dwa główne rodzaje dializy: hemodializa i dializa otrzewnowa. W przypadku hemodializy krew jest filtrowana przepływając przez zewnętrzną maszynę. Dializa otrzewnowa polega na wielokrotnym podawaniu i usuwaniu płynu dializacyjnego do/z jamy brzuszne w celu filtrowania krwi iusuwania produktów przemiany materii. | |
| Schyłkowa niewydolność nerek (ESRD, end stage renal disease) | końcowy etap i najcięższa postać choroby nerek. Oznacza to, że nerki nie spełniają swojej funkcji i bezwzględnie potrzebna jest terapia nerkozastępcza | |
| GFR (ang. Glomerular Filtration Ratio) | czyli wskaźnik filtracji kłębuszkowej szybkość, z jaką nerki (kłębuszki nerkowe) filtrują z krwi produkty przemiany materii. Wynik, który wykracza poza normę, może wynikać z upośledzenia czynności nerek, a nawet z ich poważnej niewydolności. Prawidłowo wynik powinien być większy lub równy 90 ml/min/1,73 m2. Stężenie mniejsze niż 30 ml/min/1,73 m2 zwykle świadczy o poważnej niewydolności nerek. | |
| Choroba Hirschprunga | Opisuje uszkodzenie nerwów, które normalnie występują w ramieniu dyskowym, a które zaburzają ruch własny ramienia dyskowego i hamują przepływ krwi przez trakt. To zaburzenie zostało zaobserwowane u pacjentów BBS. | |
Insulina |
| |
Insulinooporność |
| |
| Nykturia | oddawanie moczu w nocy, po przebudzeniu ze snu; zwykle spowodowane dużą nocną objętością moczu, może sugerować upośledzone zagęszczanie moczu. | |
| Polidypsja | 'nadmierne pragnienie i przyjmowanie dużych ilości płynów. | |
| Wielomocz | nadmierna lub nienormalnie duża produkcja i wydalanie moczu (>3L w ciągu 24 godzin u dorosłego człowieka). | |
| Renoprotekcja | zapobieganie uszkodzeniu nerek z jakiejkolwiek przyczyny, minimalizowanie |
Aoife M Waters, Philip L Beales. Bardet-Biedl syndrome. GeneReviews. 2015; www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK1363/.
Beales P, Elcioglu N, Woolf AS, Parker D, Flinte F. New criteria for improved diagnosis of Bardet-Biedl syndrome: results of a population survey. J Med Genet. 1999 Jun; 36(6):437-46
Castro-Sánchez S, María Álvarez-Satta M, Marta Cortón M, et all. Exploring genotype-phenotype relationships in Bardet-Biedl syndrome families J Med Genet 2015 Aug;52(8):503-13.
Florea L, Caba L , Gorduza EV. Bardet-Biedl Syndrome-Multiple Kaleidoscope Images: Insight into Mechanisms of Genotype-Phenotype Correlations. Genes (Basel). 2021 Aug 29;12(9):1353.
Forsythe E, Beales PL, Bardet–Biedl syndrome Eur J Hum Genet. 2013 Jan;21(1):8-13
Forsythe E, Kenny J, Bacchelli C, Beales PL Managing Bardet–Biedl Syndrome—Now and in the Future Front Pediatr. 2018; 6: 23
Forsythe E., Sparks K., Best S., Borrows S., Hoskins B., Sabir A., Barrett T., Williams D., Mohammed S., Goldsmith D., et al. Risk factors for severe renal disease in Bardet–Biedl syndrome. J. Am. Soc. Nephrol. 2016; 28:963–970
Haws R.M., Joshi A., Shah S.A., Alkandari O., Turman M.A. Renal transplantation in Bardet–Biedl Syndrome. Pediatr. Nephrol. 2016;31: 2153–2161. doi: 10.1007/s00467-016-3415-4
Husson H, Bukanov NO, Moreno S, Smith M, Richards B et all. Correction of cilia structure and function alleviates multi-organ pathology in Bardet–Biedl syndrome mice Human Molecular Genetics, 2020, Vol. 29, 2508–2522
Khan Sa, MuhaGenetics of human Bardet-Biedl syndrome, an updates Clin Genet 2016 Jul;90(1):3-15.
Meng X, Long Y, Ren J, Wang G, Yin X, Li S. Ocular Characteristics of Patients With Bardet-Biedl Syndrome Caused by Pathogenic BBS Gene Variation in a Chinese Cohort. Front Cell Dev Biol. 2021
Tsyklauri O, Niederlova V, Forsythe E et all. .Bardet–Biedl Syndrome ciliopathy is linked to altered hematopoiesis and dysregulated self-tolerance. EMBO Rep. 2021 Feb 3; 22(2): e50785. Published online 2021 Jan 11. doi: 10.15252/embr.202050785
Weihbrecht K, Goar WA, Pak T, et al. Keeping an Eye on Bardet-Biedl Syndrome: A Comprehensive Review of the Role of Bardet-Biedl Syndrome Genes in the Eye. Med Res Arch. 2017; 5(9):https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5814251/.
Kohl S, AvniF, BoorPetall. Definition, diagnosis and clinical management of non-obstructive kidney dysplasia: a consensus statement by the ERKNet Working Group on Kidney Malformations. Nephrol Dial Transplant 2022Nov 23;37(12):2351-2362. doi: 10.1093/ndt/gfac207
https://rarediseases.org/rare-diseases/bardet-biedl-syndrome/